Peterseim Marcin (1827–1904), przemysłowiec. Ur. w rodzinie niemieckiej 29 VII w Morawskiej Ostrawie, młodość spędził na Górnym Śląsku, gdzie pracował zarobkowo. Przeniósł się do Krakowa i założył w r. 1860 początkowo niewielki zakład ślusarski wraz z komisową sprzedażą i montażem sprowadzanych z zagranicy urządzeń i maszyn dla browarów, gorzelni, przędzalni, papierni i młynów. Zakład mieścił się w oficynie przy ul. Floriańskiej 30, a po kilku miesiących został przeniesiony na ul. Kopernika (na Wesołej). P. szybko rozszerzył produkcję, specjalizując się w wytwarzaniu maszyn rolniczych, pomp i sikawek, a od r. 1862 urządzeń do wyrobu cegieł, potrzebnych przy rozbudowie krakowskich fortyfikacji. Już w r. 1861 jego wyroby wyróżniono na krakowskiej wystawie Tow. Gospodarczo-Rolniczego, a w r. 1867 – w czasie przeprowadzonej w Krakowie próby – sikawki ogniowe P-a okazały się lepsze od innych. W r. 1864, podczas próby, młocarnia zgniotła P-owi lewą rękę. Fabryka rozwijała się szybko i w latach siedemdziesiątych zakład P-a należał już do największych wytwórni maszyn w Galicji. Przed r. 1878 produkcję przeniesiono do nowych pomieszczeń pomiędzy ul. Długą a Krowoderską (ówczesny nr Długa 30, w miejscu dzisiejszych domów przy ul. Długiej 32, 34, 36 i Krowoderskiej 29, 31, 33). Wytwarzano wówczas m. in. pługi, brony, siewniki, młocarnie, kieraty, młynki zbożowe, sieczkarnie. P. sam był inicjatorem wielu ulepszeń i nowych rozwiązań konstrukcyjnych produkowanych wyrobów, które dzięki wysokiej jakości i konkurencyjnym cenom otrzymywały medale i dyplomy na wystawach oraz cieszyły się dużym popytem. Do r. 1872 P. sprzedał 1000 sztuk ulepszonego przez siebie siewnika szerokorzutnego. Równocześnie na szeroką skalę prowadził sprzedaż agencyjną maszyn niemieckich i amerykańskich. Był głównym agentem na Śląsk, Królestwo Polskie, Galicję, Bukowinę, Mołdawię i Rosję dla sprzedaży amerykańskiej żniwiarki «Ceres» i kosiarki «Kierby» (kilkaset sztuk rocznie). Od r. 1879 uruchomił przy fabryce oddział dla wyrobu sikawek i pomp, które cieszyły się dużą popularnością (do r. 1887 sprzedał ponad 600 sikawek, m. in. krakowskiej Radzie Powiatowej i Kolei Żelaznej Karola Ludwika), a następnie własną odlewnię. Produkował wówczas urządzenia do gorzelni, młynów, tartaków, cegielni, browarów itp., walce drogowe, wózki, wodociągi, kotły, konstrukcje i odlewy budowlane. Do popytu na wyroby P-a przyczyniło się umiejętne reklamowanie przez niego swojej fabryki. Wydawał liczne, bogato ilustrowane cenniki, jak np. Ilustrowany cennik z fabryki machin i narzędzi gospodarczo-rolniczych (Kr. 1872), Cennik sikawek ogniowych, pomp różnego gatunku (Kr. 1886), oraz obszerne prospekty, m. in. C. K. uprzywilejowana fabryka machin, sikawek ogniowych i pomp, odlewarnia żelaza, M. P-a, wyszczególniona wieloma medalami (Kr. 1887). Na krakowskiej Wystawie Krajowej w r. 1887 fabryka P-a miała własny pawilon wystawowy, a jego wyroby znów zostały nagrodzone.

Rodzina P-a spolszczyła się. W r. 1892 P. przekazał fabrykę swemu synowi Rudolfowi (z zachowaniem firmy «M. Peterseim»), który już od r. 1887 był jej prokurentem. P. zmarł 13 III 1904 w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.

Ożeniony z Anną Fiszer (1843–1933), miał P. pięcioro dzieci: Rudolfa, Alwinę, zamężną Różycką, Alfreda, Helenę zamężną Kleczkowską i Leona, lekarza. Najstarszy syn Rudolf (1862–1929), inżynier-mechanik, po studiach w Niemczech przejął od ojca prowadzenie fabryki. Po pożarze zakładu przy ul. Długiej w r. 1899 wybudował nowy, duży zakład na Grzegórzkach (ul. Hetmana Żółkiewskiego 19/21), który zatrudniał na początku XX w. 200 robotników i wytwarzał szeroki asortyment maszyn, urządzeń i instalacji, w tym sieczkarnie uważane za najlepsze w Galicji. Fabryka podejmowała się także realizacji nowych wynalazków technicznych, np. w r. 1910 wykonała z modelu odlewy różnych części samolotu. W r. 1921 P. zamienił firmę w spółkę akcyjną «Odlew». Działał również społecznie jako członek Krakowskiego Tow. Technicznego. Fabryka uległa likwidacji w r. 1936.

Estreicher w. XIX; Österr. Biogr. Lexikon, Lieferung 35; Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach Krakowa; Nowolecki A., Wykaz ulic, placów, kościołów i domów miasta Krakowa, Kr. 1878; Skorowidz przemysłowo-handlowy Królestwa Galicji, 1906 s. 52 (widok ogólny fabryki P-a); toż 1912; – Bieniarzówna J., Małecki J., Dzieje Krakowa, Kr. 1979; Demel J., Stosunki gospodarcze i społeczne Krakowa w latach 1853–1866, Kr. 1958; Dąbrowski M., Księga pamiątkowa jubileuszu Krakowskiego Towarzystwa Technicznego, Kr. 1902 s. 76; Lipp A., Verkehrs- und Handelsverhältnisse Galiziens, Prag 1870 s. 258; Zaleski W. Sariusz, Dzieje przemysłu w byłej Galicji 1804–1929, K. 1930 s. 165; Wielki Kraków. Studia do sprawy przyłączenia gmin sąsiednich do m. Krakowa, Kr. 1905 s. 19; – „Czas” 1860 nr 271, 1861 nr 165, 1863 nr 113, 1865 nr 168, 1900 nr 138, 1904 nr 60; „Czas. Techn.” (Lw.) 1887 s. 114; „Czas. Tow. Techn.” (Kr.) 1893 s. 68, 1895 s. 99; „Gaz. Przem.” 1867 nr 65; Kalendarz J. Czecha, 1880–1917; „Naprzód” 1910 nr 83; „Nowa Reforma” 1904 nr 61; „Tyg. Roln.-Przem.” 1861 nr 22 i 23; „Związkowiec” 1929 nr 2 (nekrolog syna Rudolfa); – Arch. Państw. w Kr.: Kartoteka członków Izby Przemysłowej. Spis ludności, 1870 t. 5 pozycja 15, 1900 t. 8 pozycja 1810; Cmentarz Rakowicki w Kr.: Tablica na grobowcu; Sąd Wojewódzki w Kr.: Rejestr Handlowy; Materiały Red. PSB; – Informacje Anny Janelli i prawnuczki P-a Izabeli Jeżewskiej.

Jacek Purchla